Podsumowanie I Ogólnopolskiej Debaty „Nasza planeta – nasza wspólna przyszłość"

Dwa tygodnie temu obchodzono Światowy Dzień Gleby, aby podkreślić rolę gleby jako kluczowego komponentu środowiska przyrodniczego i niezbędnego czynnika warunkującego przetrwanie i dobrobyt całej ludzkości. Tego dnia nieprzypadkowo odbyła się także przełomowa I Ogólnopolska Debata „Nasza planeta – nasza wspólna przyszłość”, podczas której o niezbędnych dla rolnictwa i klimatu rozwiązaniach rozmawiali naukowcy, aktywiści, politycy, samorządowcy, przedstawiciele sektora rolniczego, ekolodzy oraz młodzież.

Debata zgromadziła dużą publiczność i mamy wielką nadzieję, że wyznaczy nowy poziom w dyskusji na temat systemu żywności w Polsce. Debatę otworzył dr hab. Andrzej Rozmus, prof. WSIiZ, Rektor Wyższej Szkoły Informatyki oraz Dorota Niedziela, Wicemarszałek Sejmu RP.

Na ratunek dla planety jeszcze nie jest za późno, ale nie możemy dłużej zwlekać! – tym hasłem odważnie rozpoczął konferencję dr hab. Andrzej Rozmus, prof. WSIiZ, Rektor Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania.

Pora na zmiany

Wszyscy jesteśmy podobnego zdania – pora na zmiany i to daleko idące. I wiemy, że nie mamy na to czasu – podkreślał dr hab. inż. Tadeusz Pomianek, prof. WSIiZ, Prezydent Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie. Świat skupił się na tym, żeby zminimalizować, zatrzymać wzrost temperatury, żeby chronić nasz klimat. Stanowczo za mało się jednak mówi, a jeszcze mniej się robi jeśli chodzi o postępującą degradację środowiska. Ten proces jest coraz szybszy. Głównym winowajcą tego problemu jest przemysłowy system produkcji żywności. Nie ma lepszego czasu, żeby wreszcie z determinacją żegnać przemysłowy system produkcji żywności, żeby postawić na żywność, którą się produkuje, szanując jednocześnie środowisko. Wygramy podwójnie – doraźnie i perspektywicznie. Kto wcześniej uwolni się od tego ciężaru, tym lepiej na tym wyjdzie – mówił prof. Pomianek.

Zaspakajając potrzeby ludzi, przede wszystkim konsumpcyjne, wprowadzamy niszczące dla środowiska sposoby, nie tylko hodowli, ale również produkcji rolnej. Myślę, że zmiany w polskim rolnictwie są konieczne. Muszą one jednak dotyczyć nie tylko rolników, ale umysłów ludzi, którzy są nie tylko rolnikami i producentami, ale też konsumentami. To jest dzisiaj naszym wyzwaniem. Przez dwa sezony, w 2018 i 2019 roku, w wyniku suszy, polskie rolnictwo straciło 20 mld zł, z czego 4,5 mld to odszkodowanie wypłacone z budżetu państwa. To konkretne finansowe straty, które musimy starać się zmniejszyć i przystosować rolnictwo do zmian klimatu – podkreśliła we wprowadzeniu do debaty Dorota Niedziela, Wicemarszałek Sejmu RP.

System produkcji żywności

Debata toczyła się w trzech sesjach tematycznych. W sesji „System produkcji żywności do kapitalnego remontu” podkreślono niszczące dla planety praktyki obecnego systemu produkcji żywności, opartego na trybie przemysłowym. Jedynym wyjściem jest ograniczenie spożycia i przemysłowej produkcji mięsa, ale należy to robić w sposób ewolucyjny, a nie radykalny – mówił dr hab. inż. Tadeusz Pomianek, prof. WSIiZ. Michał Kołodziejczak, polityk oraz założyciel i prezes ruchu społeczno-politycznego Agrounia, podkreślił, że rolnicy produkują żywność zgodnie z regułami rynku i aby przemiana była możliwa konieczne są zmiany systemowe. Zwrócono uwagę także na znaczenie świadomości konsumenckiej: Czy możemy zabrać konsumentom ich ulubione produkty produkowane na drugim końcu świata, ale w dobrych cenach, czy oni zaakceptują taki ruch? – pytał poseł Paweł Kowal. Nie przeceniałabym oporu społecznego wobec takich zmian – zaoponowała Małgorzata Szadkowska, prezeska naszej fundacji, a następnie opowiedziała o przykładach wsparcia zapewnianego przez rząd w różnych krajach UE. Małgorzata podkreślała konieczność zmian systemowych i odwagę w podejmowaniu politycznych decyzji. W panelu wypowiadali się również naukowcy, m.in. wykładowczyni Uniwersytetu w Oxfordzie i właścicielka gospodarstwa agroleśnego, w którym realizowany jest pierwszy w Polsce projekt agroleśny ,,od pola do stołu’’, Katedry Bioróżnorodności i Zrównoważonego Rozwoju WSIiZ oraz Instytutu Badań i Analiz Finansowych, a także działacze społeczni.

Bioróżnorodność

W sesji „Bioróżnorodność – przyszłość rolnictwa czy utopia?” paneliści zwracali uwagę, że współczesne oparte na monokulturze i przemysłowych formach produkcji rolnictwo jest jedną z najpoważniejszych przyczyn spadku bioróżnorodności. Zastosowanie ekologicznych rozwiązań, takich jak między innymi przemyślany płodozmian czy agroleśnictwo, może jednak doprowadzić do maksymalnego spadku ilości stosowanej chemii rolnej, antybiotyków i konieczności nawadniania. Podkreślano także, że różnorodność upraw, gatunków i ras zwierząt hodowlanych zwiększa odporność wytwarzania żywności nie tylko na epidemie chorób roślinnych i zwierzęcych, a także na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak deszcze nawalne, gradobicia, powodzie i susze. Swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się naukowcy, posłowie, samorządowcy, radni, a także studenci.

W podsumowaniu sesji dr hab. Paulina Kramarz odniosła się między innymi do wpisanego w obecny system produkcji żywności marnowania zasobów: W kontekście ferm przemysłowych mówi się wciąż za mało co się dzieje ze zwierzętami w przypadku epidemii. Kura, aby przyrosnąć 1 kg, musi zjeść 6 kg paszy. Waga przeciętnej kury, którą zjadamy, to 2kg. Jeśli mamy fermę przemysłową w której jest około miliona kur, to łatwo sobie przeliczyć, ile paszy i ile terenu musiało zostać zmarnowane, jeśli te wszystkie kury muszą być zabite z powodu np. ptasiej grypy. Przemysłowa produkcja żywności jest kompletnym marnotrawstwem na każdym kroku, ale trzeba powiedzieć jasno, że jeśli będziemy rozpatrywać produkcję żywności tylko w kwestii opłacalności, to wszystko nie ma sensu. Cała produkcja żywności nastawiona jest na zysk. Nie po to, aby rolnicy i rolniczki godnie zarabiali i mieli godne życie, tylko po to, aby koncerny spożywcze i biochemiczne zarabiały. Ten zarobek wpisuje się również w marnowanie żywności. Tak jest z każdym innym produktem – kupujemy np. smartfon, który musimy zmieniać co dwa lata, z żywnością jest tak samo – jak jej nie będziemy wyrzucać to zyski będą coraz mniejsze.

Polskie rolnictwo

W sesji „Polskie rolnictwo wobec wyzwań klimatycznych” wybrzmiały zagadnienia związane między innymi z reprezentacją rolników w gremiach decyzyjnych, trudnościach wypracowania optymalnych rozwiązań w porozumieniu z całym środowiskiem oraz o konieczności stworzenia paktu społecznego dla rolnictwa. Rozmawiali przedstawiciele organizacji rolniczych, działacze i politycy, były sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki, doradca ds. klimatu i środowiska oraz przedstawiciel z Młodzieżowego Strajku Klimatycznego. Bez uruchomienia emocji zmiany są mało prawdopodobne – mówił opiekun merytoryczny sesji dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, prof. SGGW – ale czy jest większa emocja niż poczucie bezpieczeństwa? Prof. Karaczun dodał także, że wszystkie ważne zmiany były początkowo traktowane jak utopia, i bez utopijnego myślenia nie wydarzyłoby się nic ważnego.

Poruszono także kwestię stosunku do rolników oraz do ich pracy: Rolnictwo gwarantuje jedną z usług społecznych czyli pracę. Wiemy, że rolnictwo w całej Europie, nie tylko w Polsce, boryka się z problemem braku następstwa. Żeby ludzie chcieli zostawać na wsi, musimy przywrócić szacunek dla pracy rolnika. Musimy mówić o tym, że rolnicy nie są leniwi. W pracy rolnika nie ma urlopu. Jest to wyzwanie dla nas wszystkich, żeby powiedzieć, że praca rolników zasługuje na szacunek. Ważne jest też to, że wyrzucając jedzenie, wyrzucamy ciężką pracę rolników do kosza. To jest też nasza odpowiedzialność. – mówił dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, prof. SGGW.

Organizatorem debaty, która odbyła się 5 grudnia br., była Wyższa Szkoła informatyki i Zarządzania w Rzeszowie oraz Koalicja Klimatyczna.